Muziek ontwikkelingsgericht inzetten bij de kinderopvang

Lisa vertelt hoe zij muziek ontwikkelingsgericht bij kinderdagopvang Columbus Junior heeft ingezet

Mijn naam is Lisa Kottier (22 jaar). Ik ben momenteel afstuderend muziektherapeut aan de vierjarige bacheloropleiding muziektherapie op het ArtEZ Conservatorium in Enschede. Van november 2021 tot mei 2022 heb ik stage gelopen bij kinderdagopvang de Drakenboot in Losser. Ik heb muziekactiviteiten en muziektherapie aangeboden aan de kinderen op baby- en peutergroepen op de kinderdagopvang. Hier koppelde ik liedjes aan thema’s van het Uk en Puk programma (voor- en vroegschoolse educatie voor kinderen van 0 t/m 4 jaar). Hierbij heb ik mijn gitaar en stem veel heb gebruikt en ook andere kleine percussie en melodie instrumenten. Daarnaast heb ik door middel van muziektherapie enkele kinderen individueel ondersteund.

Ontdekken en leren door muziekactiviteiten

Tijdens de activiteiten zet ik de muziek altijd in voor een achterliggend doel. Denk bijvoorbeeld aan de gebieden sociaal-emotionele ontwikkeling, spraak/taal, motoriek en ontspanning. We onderzochten en experimenteerden met instrumenten; hoe klinken en voelen de instrumenten. Daarnaast zongen we liedjes passend bij de woordenschat die ze leerden met Uk en Puk en bewogen we veel op muziek. Het belangrijkste is voor mij dat de kinderen gezien worden; hun creativiteit, ideeën en initiatief gebruik ik in de activiteit. Het is belangrijk dat ze succeservaringen opdoen binnen een veilig kader waar ze kunnen ontdekken en leren.

Interactie met de kinderen

De kinderen hebben naar mijn idee altijd erg genoten van de muziek. Ik stond al snel bekend als “de mevrouw met de gitaar”. Door de peuters werd ik vaak aangesproken met de vraag of ik muziek bij ze kwam maken. Op de babygroepen bewogen de kinderen mee op het ritme van de muziek en kropen ze zelf naar instrumenten toe die op de grond lagen. Ook kwamen zowel baby’s als peuters naar me toe om de gitaar te proberen. Dat vonden de meesten een fascinerend instrument. Spannend om te proberen, vooral de eerste keer! Zodra ze zelf geluid uit de gitaar kregen zag je ze groeien. De kinderen mochten op hun eigen tempo meedoen en de muziekinstrumenten uitproberen.

Als ik kinderen apart neem voor extra ondersteuning, geeft dat vaak veel vertrouwen. Extra ondersteuning kan nodig zijn voor zelfvertrouwen opbouwen, contact maken, grenzen aan leren geven, luisteren naar de ander etc. Tijdens muziektherapie stel ik het kind niet veel vragen, omdat we binnen de muziek communiceren. Ook verwacht ik niets. Hierdoor ontstaat er een sfeer waar het kind helemaal zichzelf mag zijn en zijn eigen tempo kan bepalen. Als muziektherapeut kan ik natuurlijk wat uitdaging geven om het kind te helpen in ontwikkeling. Waar loopt het kind tegenaan? Wat kan versterkt worden wat al goed gaat? Tijdens muziektherapie creëer ik situaties en oefeningen waar deze aspecten in terugkomen en waarbinnen het kind veilig kan groeien. 

De kracht van muziektherapie

Muziektherapie wordt bij heel veel doelgroepen al ingezet, zoals ouderenzorg, gehandicaptenzorg, psychiatrie, ziekenhuizen en speciaal onderwijs. De kracht van muziektherapie is dat het non-verbaal is. Je hoeft niet te praten, want de muziek zelf zegt al genoeg. In muzikale improvisaties – dat is samen muziek maken die in het moment ontstaat – kan je heel veel aflezen. Je merkt onder andere op of het kind en jij als therapeut wel of niet in contact zijn, of er naar elkaar geluisterd en op elkaar gereageerd wordt, of het kind terughoudend of juist heel uitbundig is. Een muziektherapeut is opgeleid te observeren wat er in de muziek en lichaamstaal gebeurt en wat hier vervolgens mee te doen. Muziektherapie kan bij observatie en ondersteuning op alle ontwikkelingsgebieden aansluiten en zo extra ondersteuning bieden. Zo kan je de ontwikkeling van het kind een zetje in de goede richting geven. Dit is bevorderlijk voor de verdere ontwikkeling en natuurlijk het belangrijkste: de kinderen vinden het ontzettend leuk om zo aan de slag te gaan. Ze hebben plezier en ondertussen maken ze veel ontwikkeling door! 

Nog meer muziekinspiratie voor Columbus Junior 

Columbus Junior heb ik laten zien hoeveel plezier en ontspanning muziek de kinderen biedt. Door muziek door de dag heen te gebruiken, kan je meer structuur aanbrengen. Gelukkig heb ik dit al veel voorbij zien komen op de kinderdagopvang! Daarnaast kan je met muziek kinderen gecontroleerd even laten uitrazen. Hierna kunnen ze weer beter luisteren of concentreren op een taak.

Een wens vanuit pedagogisch medewerkers was dat muziekrepertoire werd uitgebreid met nieuwe liedjes en dat de muziek meer gekoppeld werd aan ontwikkelingsdoelen en meer geïntegreerd werd in het Uk en Puk programma. Hiervoor heb ik een begin gemaakt door het repertoire uit te breiden met nieuwe en makkelijke liedjes, passend bij een aantal thema’s van Uk en Puk. Ik heb 20 nieuwe liedjes verzameld/zelf geschreven en deze opgenomen en uitgeschreven in bladmuziek. Hierdoor kan elke pedagogisch medewerker de liedjes leren en indien mogelijk zelf begeleiden. Op deze manier wordt het toegankelijker om nieuwe liedjes aan te bieden in de groepen. 

Het mooiste van muziek is dat het op een leuke en speelse manier bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen. Vooral voor de VVE-groepen (voor- en vroegschoolse educatie) kunnen liedjes erg goed helpen voor de ontwikkeling op gebied van spraak/taal. Ook voor de sociaal-emotionele ontwikkeling is muziek erg goed. Ik streefde ernaar dit te laten zien en mijn muziekactiviteiten een inspiratie te laten zijn voor alle pedagogisch medewerkers. Hopelijk zorgt dit dat muziek meer gebruikt gaat worden in de groepen op de kinderdagopvang.

Ervaringen bij Columbus Junior

Het muziek maken met de kinderen vond ik heel mooi om te doen. Ik haal er veel plezier uit. Kinderen zijn heel eerlijk, transparant en van nature onderzoekend en nieuwsgierig. Tijdens het maken van muziek zie je ontwikkeling van kinderen terug. Nieuwe geluiden en grote instrumenten die ze nog nooit hebben gezien, kunnen heel spannend zijn. Bij veel baby’s en peuters zag ik hoe ze met die spanning probeerden om te gaan. Uiteindelijk ontstonden er hele mooie interactiemomenten tussen mij en het kind. Het kind durfde meer te onderzoeken, te experimenteren en initiatief te nemen in contact. Soms lukte dit al binnen één activiteit. Andere kinderen hadden hier iets meer tijd voor nodig. Dit mag allemaal. Door positieve ervaringen als deze kan het kind groeien, in zijn of haar eigen tempo.

Leermomenten bij Columbus Junior

Wat ik vooral heb geleerd tijdens mijn stage is nog meer loslaten. Zo min mogelijk voorbereiden en kijken wat er in het moment gebeurt. Zo stond ik veel meer open voor de ideeën van de kinderen. We maken samen de muziekactiviteit geslaagd en leuk. Ook heeft het mij geholpen op professioneel vlak. Ik vond het best spannend om als ‘de muziektherapiestudent van het Conservatorium’ binnen te lopen. Tijdens het leren om jezelf te laten zien en je plek te vinden binnen de organisatie kwam ik veel tegen. Hoe kom ik over? Hoe integreer ik muziek en muziektherapie bij de bestaande activiteiten? Je wordt al snel gezien als de ‘muziekjuf’. Het verschil is dat een muziekdocent aspecten van muziek aanleert. Een muziektherapeut gebruikt muziek om achterliggende doelen te behalen, bijvoorbeeld op sociaal-emotioneel gebied, spraak/taal en motoriek. Tijdens mijn stage bij Columbus Junior heb ik op gebied van professionalisering veel geleerd. Hierdoor weet ik dat ik mij graag nog verder wil ontwikkelen in mijn vakgebied!